Cách làm thơ đương đại

Nam Hoài (Nguyễn Hoài Nam)

Khi bị một cám dỗ không cưỡng nổi và đã sẵn sàng để nhận lấy mọi rủi ro, bạn đã trở thành một nhà thơ. Và khi bạn ngồi xuống để viết, bạn thực sự là một người dũng cảm.

Vào một ngày kia, mọi thứ bỗng trở nên đẹp đẽ. Dù vẫn thấy mỗi ngày, nhưng khi nhìn lên bầu trời, bạn sẽ không còn hỏi vì sao hôm nay mây lại trắng như thế. Điều đầu tiên bạn cảm nhận được là dưới khoảng trời rộng đó, có mặt ta và nàng... Đó là những gì vẫn gọi là cảm hứng, và gần như là chắc chắn, điều thu hút ấy chẳng mấy nỗi nữa mà nên vần. Một khi đã bắt đầu, bạn chỉ cần một cây bút và viết.

Bài thơ sẽ được sinh ra như thế, có thể là một đoạn thơ, hay chỉ một hai dòng thôi, nhưng đã từ không mà thành có. Ta sẽ mãi không biết đến ta, nếu không bằng vào những điều đang viết cho nàng, và chỉ dành cho một mình nàng thôi.

Dù mọi người sinh ra không phải với sự cần thiết phải là nhà thơ, ngay từ khi còn là một đứa trẻ, số đông chúng ta đều có được học qua những bài thơ hay. Cái đẹp là do người lớn chỉ vẽ cho ta, nhưng chưa thấy có sách dạy cách làm thế nào để viết.

Thơ đôi khi cũng không cần phải có nhiều lý do để thành lời. Vào đúng cái lúc buồn vui lẫn lộn đó, chữ nghĩa rời rạc sẽ thành thơ. Chuyện phải tự đánh mất mình đi hoặc có lại mình sau khi phải nhọc công kiếm tìm, sẽ đến cùng một lượt. Cảm xúc là những gì làm cho bài thơ có hồn, và nếu bạn không nói dối với mình, sớm muộn gì thì mọi người cũng sẽ nhìn ra bạn, cùng với những điều tốt đẹp mà bạn muốn gửi vào thơ.

Như lúc nào cũng có hẹn, nhà thơ luôn phải đi đâu đó, nhưng đến nơi nào thì chính họ không biết được. Vì thơ quen đi đường vòng, một hồi rồi cũng quay lại với chỗ mà ta vừa từ đó ra đi, nên mọi con đường có dẫn về đâu cũng chẳng còn cần thiết nữa. Nếu có chợt gặp một bạn thơ quá say phải ngồi xuống bên đường thơ, thì hãy tin là lúc đó bài thơ của bạn ta hoặc đã xong một nửa, hoặc một nửa còn lại vừa mới bị chê.

Dù chưa gặp được một bài thơ nào đủ hay làm cho bạn phải cảm mến một ai đó, bạn đã tự thấy yêu mình trước. Thật đáng quý, vì mình có thể cho ra những ý thơ tuyệt đến vậy. Bạn sẽ hiểu và thích mình hơn, trước khi thơ của mình kịp là một bài hát. Có rất nhiều nhạc sỹ đang chờ những vần điệu mới từ bạn. Rủi mà thơ có khó phổ nhạc, chính là vì bạn đã bước sang một ngưỡng khác, ở đó ít người hiểu mình hơn, nhưng kể từ lúc này, nó đã là thứ không còn dành cho số đông nữa rồi.

Bạn chưa bao giờ ngồi nghe đọc thơ, cũng chưa gặp được một nhà thơ nào đáng mến, và vẫnluôn phải tự hỏi khi bắt đầu: làm thế nào để viết một bài thơ. Nghe có vẻ khó khăn, nhưng hãy thử theo các bước sau:

Trước hết, phải biết chắc rằng làm thơ không phải là nghề kiếm cơm, vì không có nhiều người chỉ nhờ thơ mà sống được. Thứ hai, làm thơ chỉ có khổ hơn chứ cũng không có sung sướnggì, đôi khi còn phải nói dùm cho lòng dạ người khác, đến nỗi có thể phải khóc than thay cho họ. Hãy viết ra suy nghĩ vừa chợt đến, viết chúng xuống càng nhanh càng tốt. Phần còn lại của bài thơ thì hãy cứ để mặc cho cái hứng tuôn trào.

Thơ chỉ đường cho người ta tránh khổ tìm vui, khuyên ta bỏ đi ý nghĩ xấu cùng lời nói ác. Đời người ta không tránh khỏi có nhiều mối lo, đủ thứ xấu tốt hay dở ..., khi muốn tìm cách che giấu sự trống trải, hãy đến với thơ, nói hết những uẩn ức cho nhẹ người đi. Nhưng khi lòng ngổn ngang nhiều thứ quá, chỉ nên giữ lại những gì mình cần thôi. Trong bao nhiêu cái bộn bề ấy, cái gì mà bỏ đi được thì đừng tiếc nữa. Hãy sắp xếp lại, nên xem chúng chỉ như là một dạng văn bản, có thể chỉnh sửa, cắt dán tùy thích. Khi viết và sửa bài thơ của bạn, thử đọc lớn tiếng và lắng nghe âm thanh như thế nào. Nếu nghe không được lọt tai thì cũng đừng vội cắt lời mình, nên thử ít nhất một vài lần nữa để xem cái gì là tốt hơn cho phong cách của bạn. Có thể chưa hay được ngay, nhưng cũng đừng lo là thơ của bạn phải hoàn hảo.

Người ta vốn khác nhau, cách nhìn và cách hiểu lại càng khác nhau. Không thể buộc ta lựa chọn cái mà ta không thích, với người cũng vậy. Bạn sẽ không viết như bất cứ ai khác, và cách bạn viết chẳng mấy nỗi mà thành ra một phong cách. Nếu biết được điều này, thì con đường không còn là xa lắm. Sự lựa chọn là của bạn. Cứ bắt đầu như thế, sau sẽ tốt dần lên.

Điều sau cùng, khi không viết được gì, cũng chỉ nên mất sức vừa phải, đừng không ngủ mà chờ nhiều đêm trôi qua, sẽ mau ốm bệnh mà chết. Và nữa, chớ trông chờ hoặc tin vào những cái gọi là phát hiện mới, nó đã không có ích gì khi hướng dẫn ta, còn làm ta dễ bị lung lạc, ta sẽ càng không biết được mình đang ở đâu, thơ ta là mới hay là cũ, có đáng đọc hay là không.

Vậy là, thơ cũng không quá khó để tìm ra nó. Nó là thứ không gây tranh cãi, và chỉ khiến chongười ta phải góp lời thôi, nhưng nói thật, cũng có thứ thơ không thể hiểu nổi, chẳng biết hay ở chỗ nào. 

   Trời chỉ lạnh vừa đủ, sẽ không biết gió thổi về từ nơi nào, nhưng ta sẽ cảm được hơi ấm nơi em. Cái gì tốt thường ở mãi trong lòng, và cái nuối tiếc thường có mùi thơm. Nói gì thì mùa xuân cũng phải đẹp đẽ, vui tươi. Đừng vì có những lúc nhiều sương mù , mây đen, mà thấy mọi người đều là những kẻ buôn hàng cấm hoặc trốn thuế, rồi mượn thơ để cho rằng người ta đều tồi hết cả. Vài nhà thơ có một giấc mơ không tưởng là muốn mở mắt cho người để nhìn ra lẽ thật, cái mà họ đã nhìn méo hẳn đi. Những người này thường gặp những ác mộng, vì họ có cuộc sống đời không như ý...

   Thơ bây giờ dễ tìm thấy hơn ngày xưa. Thơ là cách tốt nhất để tìm xem mình là ai, và ta sẽ thấy lại ta mỗi lúc một khác, cho đến khi chán hẳn, không còn muốn nhìn mặt kẻ đó nữa. Lúc đó ta mới hiểu chẳng cần phải có học mới ra thơ, và ta sẽ không còn thấy lạ với mình nữa. 

(phần thực hành...)